Nederlands: Negatief. Negatief waarop reliëf O 89 van de verborgen voet van de Borobudur te zien is. De verborgen voet van de Borobudur is de oorspronkelijke basis van het Buddhistische heiligdom dat rond 800 gebouwd is. In een latere fase van de bouw werd deze basis verborgen, waarschijnlijk om verzakking te verkomen. De verborgen voet loopt om het hele bouwwerk heen en bevat 160 reliëfs die tezamen de Mahakarmawibhangga verbeelden, een Mahayanistische tekst die de werking van de leer van Karma uiteenzet. Deze leerrede wordt aan Buddha toegeschreven en handelt over oorzaak en gevolg.

N.J. Krom en Th. van Erp duiden in hun standaardwerk over de Borobudur (Beschrijving van Barabudur (Den Haag: Martinus Nijhoff, 1920-1931)) de reliëfs van de verborgen voet aan als serie O. Op de reliëfs zijn voorbeelden van de theorie uitgebeeld: goede daden hebben goede gevolgen en slechte daden hebben slechte gevolgen. De reliëfs vallen in twee delen uiteen: O 1 tot en met O 117 verbeelden een aantal daden die leiden tot één en hetzelfde gevolg. De reliëfs O 118 tot en met O 160 tonen verschillende gevolgen van één oorzaak. De uiteenzetting van de leer begint bij de trap aan de oostzijde en ontrolt zich met de klok mee om het bouwwerk heen. De reliëfs moeten dan ook gelezen worden van rechts naar links.

Lange tijd was onbekend wat op de reliëfs van de verborgen voet stond afgebeeld. Hoewel de reliëfs al in 1885 waren ontdekt door Dr Ir J.W. IJzerman (1851-1932) kon de Franse geleerde Sylvain Lévi pas in 1929, op het zesde Congres van het Oostersch Genootschap, constateren dat het op de verborgen voet ging om een Buddhistische tekst: Mahakarmawibhangga. Lévi had in 1922 een manuscript uit 1411 met deze tekst ontdekt in Kathmandu, Nepal. De tekst bleek populair in de Burdhistische wereld te zijn en een aantal verwante teksten te hebben: twee Chinese werken, waarvan één vertaald was in 582 door Gautama Dharmaprajna en één tussen 980 en 1000 door T'ien si Tsai. Daarnaast bevat de Tibetaanse Kanjur twee werken met de titel Karmawibhangga. In 1933 publiceerde de archeoloog N.J. Krom een uitgebreide analyse van het Mahakarmawibhangga op de reliëfs van de bedolven voet. Hierin legt hij een relatie tussen de afbeeldingen op de reliëfs en de tekstpassages in het Mahakarmawibhangga.

Reliëf O 89 bevindt zich aan de westzijde van de Borobudur en zou, in navolging van de hier vooraf gaande reliëfs, moeten corresponderen met de vijftiende paragraaf van het Mahakarmawibhangga. Echter, deze paragraaf is op de verborgen voet van de Borobudur vervangen door een uitgebreide behandeling van de hellen; zeven reliëfs zijn gewijd aan de hellen. De reliëfs O 86 tot en met O 89 beelden de acht grote hellen af: Sanjiwa, Kalasutra, Samghata, Raurawa, Maharaurawa, Tapana, Pratapana en Awici. Ieder van deze vier reliëfs toont twee keer een oorzaak en twee keer een gevolg in één van de hellen. Op de reliëfs O 90 tot en met O 92 worden waarschijnlijk de bijhellen afgebeeld (utsada's). Op O 89a worden vissen en schildpadden in een grote ketel gekookt. Op O 89b is de straf afgebeeld: degenen die de vissen en schildpadden kookten worden nu zelf in een grote ketel gekookt in de hel Pratapana.

Op O 89c zien we een man die een knielende vrouw een trap geeft en zijn zwaard opheft om haar neer te slaan; dit zou volgens Krom de moedermoord kunnen zijn die gestraft wordt op O 89d in de ergste van de hellen: Awici, een vuurzee om een vlammend gebouwtje. Een helleknecht slingert zijn slachtoffers de vuurzee in. Krom merkt op dat de moedermoordenaar het uiterlijk heeft van helleknechten, maar meent dat dit een vergissing zou kunnen zijn van de beeldhouwer. (Uit: N.J. Krom, Het Karmawibhangga op Barabudur. Mededeelingen der koninklijke academie van wetenschappen, afdeeling letterkunde, deel 76, serie B, No. 8 (Amsterdam: Noordhollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1933) 237-238).

Bronnen:

A.J. Bernet Kempers, Borobudur. Mysteriegebeuren in steen. Verval en restauratie. Oudjavaans volksleven (Wassenaar 1973/gewijzigde herdruk); Van Erp, Th., Krom, N.J., Beschrijving van Barabudur (Den Haag: Martinus Nijhoff, 1920-1931); N.J. Krom, Het Karmawibhangga op Barabudur. Mededeelingen der koninklijke academie van wetenschappen, afdeeling letterkunde, deel 76, serie B, No. 8 (Amsterdam: Noordhollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1933).. Reliëf O 89 op de verborgen voet van de Borobudur