Occitano aranês

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
(Redirecionado de Língua aranesa)
Aranês

Aranés

Falado(a) em: Espanha
Região: Vale de Arão
Total de falantes: 2.765 (censo 2001)
Família: Indo-europeia
 Línguas itálicas
  Línguas românicas
   Línguas galo-românicas
    Occitano-românico
     Occitano
      Gascão
       Aranês
Regulado por: Conselho Geral de Arão
(Conselh Generau d'Aran)
Códigos de língua
ISO 639-1: oc
ISO 639-2: oci (B), oci (T)
ISO 639-3: oci
Placas de informação escritas em aranês

Aranês é o nome que recebe no Vale de Aran a língua occitana, própria deste território. É um variante do dialeto gascão.

Estatuto[editar | editar código-fonte]

O Estatuto da Comunidade Autónoma da Catalunha, de 1978, estabelece que "La parla aranesa serà objecte d'ensenyament i d'especial respecte i protecció." (A língua aranesa será objecto de ensino e protecção especial) [art. 3.º]. O aranês é ensinado em todos os níveis do ensino obrigatório e também se utiliza como língua veicular do ensino no Vale de Arão desde 1984. O aranês é idioma co-oficial no Vale de Arão, junto com o catalão e o castelhano, e é a língua utilizada no Conselh Generau d'Aran (Conselho Geral de Arão) e nas câmaras municipais de Vale de Arão. Na atual reforma do Estatuto de Autonomia da Catalunha, consta do art. 6: 5. La llengua occitana, denominada aranès a l'Aran, és la llengua pròpia d'aquest territori i és oficial a Catalunya, d'acord amb el que estableixen aquest Estatut i les lleis de normalització lingüística. (A língua occitana, denominada aranês no Arão, é a língua própria daquele território e é oficial na Catalunha, de acordo com o que estabelecem este Estatuto e as leis de normalização linguística).

O Vale de Arão é o único território de todo o domínio linguístico da Occitânia onde o occitano tem um reconhecimento oficial e protecção institucional. A consequência natural é que é neste território que a língua occitana está mais viva e divulgada entre a população. Se no conjunto da Occitânia francesa a percentagem da população que sabe falar a língua occitana é de 16%, no Arão é superior a 60%. Segundo os dados da última sondagem linguística (2000):

  • 35,8% declara que sabe escrever em aranês
  • 58,5% declara que sabe ler aranês
  • 68,2% declara que sabe falar aranês
  • 92,5% declara compreender aranês, ainda que não o fale
  • 7,5% declara que não compreende aranês.

Principais características evolutivas do gasco-aranês[editar | editar código-fonte]

  • aspiração do F latino, que passa a H: focus > huec ("fogo")
  • desaparição do N intervocálico: luna > lua ("lua").
  • metátese do R : capra > craba ("cabra").
  • o R inicial incorpora A: ridere > arrir ("rir").
  • vocalização do L final, que pasa a U: mele > mèu ("mel").
  • rotacismo do L duplo intervocálico: illa > era ("ela").
  • o L duplo final passa a TH: castellum > castel > castèth ("castelo").

Quadro comparativo entre algumas línguas românicas[editar | editar código-fonte]

Quadro comparativo entre algumas línguas românicas
Latim Francês Português Castelhano Catalão Italiano Aranês
FESTA fête festa fiesta festa festa hèsta
LUNA lune lua luna lluna luna lua
MELE miel mel miel mel miele mèu
CASTELLUM château castelo castillo castell castello castèth
ILLA elle ela ella ella lei era
RIDERE rire rir reir riure ridere arrir
CAPRA chèvre cabra cabra cabra capra craba

Ligações externas[editar | editar código-fonte]