Língua bontoc

Origem: Wikipédia, a enciclopédia livre.
Bontoc (Finallig)
Falado(a) em: Filipinas
Região: Província Montanha
Total de falantes: 40.700 (2007)
Família: Austronésia
 Malaio-Polinésia
  Filipina
   Luzon Setentrional
    Cordillera Centro-Sul
     Central Cordillera Central
      Cordillera Nuclear
       Bontok–Kankanay
        Bontoc (Finallig)
Códigos de língua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: vários:
lbk — Central Bontok
ebk — Eastern Bontok
rbk — Northern Bontok
obk — Southern Bontok
vbk — Southwestern Bontok

Bontoc (Bontok) /bɒnˈtɒk/[1] (também chamada Finallig) é a língua nativa da etnia Bontoc (Igorot) da Província Montanha do norte das Filipinas.

áreas onde Bontoc é falado

Ethnologue reporta os locais para cada um dos 5 dialetos Bontok. População de falantes cf. censo 2007:.

  • Bontok Central : falado na municipalidade Bontoc, Província Montanha (vilas Bontoc ili, Caluttit, Dalican, Guina-ang, Ma-init, Maligcong, Samoki, Tocucan). 19.600 falantes
  • Bontok Oriental: falado em Barlig, Província Montanha, no leste (vilas Barlig, Kadaklan, Lias). 6.170 falantes.
  • Bontok Setentrional: falado em Sadanga, Província Montanha, no norte (vilas Anabel, Bekigan, Belwang, Betwagan, Demang, Sacasacan, Saclit, centro da Poblacion Sadanga). Há alguns falantes também na província Kalinga. 9.700 falantes.
  • Bontok Meridional: falado no sul de Bontoc, Província Montanha, nas cidades Talubin, Bayyo, Can-eo, 2.760 falantes.
  • Bontok Sudoeste: falado também em Bontoc, nas vilas Alab, Balili, Gonogon, outras no vale do rio Chico, sudoeste da capital da municipalidade, al longo da rodovia Halsema, 2.470 falantes.

Escrita[editar | editar código-fonte]

A língua Bontoc usa uma forma bastante simples do alfabeto latino, a qual não apresenta as letras J, Q, U, V, X, Z. Usa a forma Ch.

Fonologia[editar | editar código-fonte]

Consoantes[editar | editar código-fonte]

Fonemas consoantes[2]
Labial Alveolar Palatal Velar Glottal
Nasal oclusiva m n ŋ
Plosiva p b t d k ɡ ʔ
Fricativa s
Rótica ɻ~ɺ
Aproximante j
  • O arquifonema /r/ tem [l], [ɻ], [ɺ] como seus allophones.[2] o alofone [l] ocorre no início de palavras, adjacente a /i/, como 2ª letra do grupo consonantal que consiste de uma coronal mais /r/, e como 2ª letra de qualquer grupo consonantal precedido por /i/. [ɻ] ocorre em livre variação com [l] no início de palavra, mas em outros casos em distribuição complementar com a mesma. [ɺ] ocorre em variação livre com [l] e [ɻ] no início de palavra, e com {IPAblink|ɻ}} em outros locais.
  • As plosivas /t/, /ɡ/, /b/ e /d/ têm, respectivamente, [] (representando consoante interdental), [], [f] e [t͡s] como seus alofones no início de sílaba. [2]
  • A sonora oclusiva /b/ também tem [] e [v] como seus alofones. [2] Ambos os alofones ocorrem como o primeiro membro de um alofone num Grupo consonantal geminado. Esses estão em variação livre.
  • A aproximante /j/ tem um alofone: [ɥ]. [ɥ] e ocorre após /o/.[2]

Vogais[editar | editar código-fonte]

Fonemas vogais[2]
Anterior Posterior
Fechada i
Medial e o
Aberta a

/e/ torna-se um pouco centralizada [] quando numa sílaba cujo final é /k/.[2] Quando no núcleo da sílaba, /a/ e /o/ são levemente fechados e /i/ é aberto. [2]

Existem dois graus de tonicidade em Bontoc: primária e secundária. A primário é fonêmica e a secundára é previsível. Ambos tipos são orientados para a direita e ocorrem em uma das três últimas sílabas. Os efeitos da tonicidade incluem maior tom, volume mais alto e alongamento do núcleo silábico, embora todos estejam sujeitos a certas regras relativas à prosódia da palavra.[2]

Amostra de texto[editar | editar código-fonte]

Pai Nosso
Inglês Bontoc[3]
Pai Nosso que estás no céu,
santificado seja teu nome.
venha o Teu reino,
Teu será feito,
na terra, como é no céu.
Dá-nos neste dia nosso pão diário,
e perdoe-nos nossas dévidas,
como nós perdoamos nossos devedores.
E nos guie fora da tentação,
mas livra-nos do mal.
Ama id chaya machad-ayaw nan ngachanmo.
Omali nan en-ap-apowam.
Maangnen nan nemnemmo isnan lofong ay kag id chaya.
Ichowam nan kanenmi isnan kawakawakas.
Pakawanem nan fasolmi,
tay pinakawanmi akhes nan finmasol ken chakami.
Ad-im ogkhayen chakami isnan maawisanmi ay enfasol,
mod-i ket isas alakam chakami isnan ngaag.

Notas[editar | editar código-fonte]

  1. Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student’s Handbook, Edinburgh
  2. a b c d e f g h i Lawrence A. Reid, "The phonology of Central Bontoc", The Journal of the Polynesian Society, 1963
  3. Nan Kalin Apo Dios, International Bible Society, 1992

Ligações externas[editar | editar código-fonte]